توافق نامه کیوتو و پیمان پاریس
عهد نامه سال 2015 پاریس با هدف برداشتن گامهای مفیدی برای جلوگیری از افزایش دمای کرهی زمین بهمیزان بیش از ۲ درجهی سانتیگراد نسبت به دورهی قبل از انقلاب صنعتی و همچنین درصورت امکان، تلاش برای رساندن همین هدف به ۱.۵ درجهی سانتیگراد ایجاد شد. توافق پاریس درواقع برمبنای یک موافقتنامهی قدیمیتر با نام پیمان کیوتو که در سال ۲۰۰۵ وارد مرحلهی اجرایی شده بود به تصویب رسید.
ایالات متحده آمریکا سابقهی درخشانی در همکاری با چنین توافقنامههای بینالمللی ندارد. آمریکا هیچ وقت پیمان کیوتو را بهطور رسمی نپذیرفت و در سال ۲۰۱۷ نیز از پیمان اقلیمی پاریس خارج شدند. دلیل اعلام شده از سوی آنها برای خارج شدن از پیمان پاریس، تأثیر مخرب این موافقتنامه بر اقتصاد ایالات متحده آمریکا عنوان شده است.
نقش کشور چین در پیمان پاریس
از طرفی کشور چین بهعنوان یک عضو مهم، تلاشهای قابل ستایشی درزمینهی سرمایهگذاری روی انرژیهای بادی و خورشیدی و همچنین توسعهی وسایل نقلیهی الکتریکی بهکار بسته است. چین بهنوعی رهبری جهان را در هرکدام از موارد یادشده برعهده دارد.
باوجود تمام این تلاشها از سوی چین اگر به دادههای حاضر نیم نگاهی بیندازیم می فهمیم که کشور چین با فاصلهی زیادی نسبت به بقیه کشورها، بهعنوان بزرگترین انتشاردهندهی دیاکسید کربن در جو زمین شناخته میشود. آلایندگی و انتشار کربن ازسوی چین با روند بسیار سریعی در حال رشد است. چنین آماری در حالی بیان می شود که ایالات متحده آمریکا امروزه بهعنوان کشوری پیشتاز درزمینهی کاهش انتشار کربن در جو زمین بهشمار میرود.
طبق بررسی آماری بریتیش پترولیوم روی انرژی در جهان، انتشار سالیانهی دیاکسید کربن از زمان اجرایی شدن پروتکل کیوتو تا به امروز حدود ۲۰ درصد بیشتر شده است، اما نقش کشورهای مختلف در این آمار حاوی مطلبی جالب می باشد، انتشار دی اکسید کربن از سوی کشورهای ناحیهی آسیا اقیانوسیه در مقایسه با سال ۲۰۰۵ حدود 50 درصد افزایش یافته است و ازطرفی این درصد برای ایالات متحده و کشورهای اروپایی نهتنها افزایشی نداشته است بلکه روند کاهشی نیز دارد.
افزایش سر سام آور انتشار دی اکسید کربن توسط چین و هند
از میان انتشاردهنده های اصلی دی اکسید کربن، چین و هند هر دو افزایش بسیار سرسامآوری را نسبت به سال ۲۰۰۵ داشتهاند ولی ایالات متحده، آلمان و ژاپن هر سه کاهش در مقدار انتشار دی اکسید کربن کاهش داشته اند.
اما دلیل روند افزایش و کاهش دی اکسید کربن درمیان کشورها چیست؟
جواب این سوال تغییر مصرف زغال سنگ کشور ها می باشد. تغییرات قابلتوجه در میزان مصرف زغال سنگ را میتوانیم بهعنوان موتور محرکهی اصلی در کاهش یا افزایش آلایندگی کربنی یاد کنیم. چین و هندوستان طی سالهای اخیر مصرف زغال سنگ را افزایش دادهاند، از طرفی کاهش شدیدی در مصرف زغال سنگ در ایالات متحده آمریکا و آلمان مشاهده می شود.
رویکرد تصمیم گیری دولتهای آلمان و آمریکا برای محدود کردن انتشار دیاکسید کربن
رویکرد تصمیم گیری دولتهای آلمان و آمریکا برای محدود کردن انتشار دیاکسید کربن در شکل گرفتن این آمار بسیار درخور توجه بوده است. چنین رویکردی از سوی دولت آلمان و آمریکا باعث تسریع و تسهیل کاربرد انرژیهای تجدیدپذیر در هر دوی این کشورها شده است، بنابراین با پا به عرصه گذاشتن انرژی های نو در این کشور ها تقاضا برای زغال سنگ نیز کاهش یافته است.
درمورد ایالات متحده آمریکا باید به عامل مهم دیگری نیز توجه کرد، عاملی که حتی از کاهش زغال سنگ هم نقش موثرتری دارد. روی آوردن به گاز شیل (نوعی گاز طبیعی در میان لایههای سنگ رس) که منبعی ارزان و فراوان از گاز طبیعی است. در کشور آمریکا طی ۱۰ سال گذشته مصرف انرژی تجدیدپذیر بهمیزان ۳۴۹ تراواتساعت افزایش یافته است. همچنین به این نکته جالب توجه کنید که اکنون مصرف انرژی از گاز طبیعی در همین بازهی زمانی مشابه بهمیزان ۶۹۶ تراواتساعت افزایش یافته است.
نقش ایالات متهده آمریکا در پروتکل کیوتو
واقعیت این است که ایالات متحده از زمان اجرایی شدن پروتکل کیوتو تابهحال، بیشتر از هر کشور دیگری در دنیا، توانسته است آلایندگی مربوط به انتشار دیاکسید کربن خود را کاهش دهد. چین هم دقیقا در نقطهی مقابل آمریکا، بیش از هر کشور دیگری انتشار دیاکسید کربن در جو زمین را افزایش داده است.
ایالات متحده آمریکا در میان کشورهای دنیا، یکی از مسئولانهترین رویکردها را در مقابله با انتشار دیاکسید کربن در اتمسفر زمین از خود نشان داده است. با کنار هم گذاشتن تمامی آمار و ارقام پیرامون میزان آلایندگی و همچنین تمایل چین برای تغییر یا ادامهی رویکرد فعلی خود، درنهایت میتوانیم چنین استدلال کنیم که چین طی کمتر از ۱۰ سال آتی از نظر انتشار دیاکسید کربن در اتمسفر زمین وضعیت بهتری نسبت به ایالات متحده آمریکا خواهد داشت.
همچنین نباید این نکته را فراموش کنیم که میزان آلایندگی دیاکسید کربنی سرانه (به ازای هر نفر از جمعیت یک کشور) چین بسیار کمتر از کشور ایالت متحده آمریکا است.
نرخ آلایندگی کربن در سال 2018
نرخ آلایندگی کربنی سالانه در سال 2018 به ازای هر فرد ۱۶ تن بوده است، درحالیکه برای یک شهروند چینی در این سال برابر ۸ تن گزارش شده است، اما انتشار سرانه نیز در آمریکا از سال ۱۹۸۰ میلادی تا به امروز ۲۰ درصد کاهش یافته است ولی در بازهی مشابه برای چینیها این مقدار ۵ برابر شده است.
بنابراین واضح است که ایالات متحده آمریکا مسئولیت خود را برای کنترل سهم آلایندگیهای کربنی انجام می دهد ولی چین در حال حاضر بیشتر از مجموع سه کشور پایینتر از خود در جدول دیاکسید کربن وارد جو زمین میکند و این انتشار هم اکنون روند رو به افزایشی دارد. بنابراین میتوانیم بگوییم که چین یک کشور مهم و کلیدی در زمینهی کاهش و کنترل انتشار دیاکسید کربن در اتمسفر کرهی زمین به حساب می آید.
بنابراین عملکرد مثبت یا منفی چین در کاهش و کنترل انتشار دیاکسید کربن برای ارزیابی موفقیتآمیز بودن یا نبودن پیمان پاریس بسیار تعیینکننده و سرنوشتساز خواهد بود.