استاندارد های طراحی استخر

در این مقاله به بررسی الزامات طراحی تاسیسات استخر می پردازیم. امروزه پیچیدگی های فرایند طراحی به حدی است که این مقاله نمی تواند مهندسان مرتبط را از مطالعه منابع و دریافت مشاوره بینیاز سازد. با این وجود سعی شده است مطالب مفیدی در زمینه طراحی ارائه شود.

ساخت استخر

طراحی صحیح فضاهای ورزشی نیازمند شناخت شرایط روز، مسائل مربوط به ورزش مرتبط، پیشرفت های صنعتی و همین طور استفاده از تجربیات قبلی می باشد. یک طراحی خوب باید مواردی مانند افزایش رضایت مشتری، انعطاف پذیری در برنامه ریزی، ایجاد چرخش کارآمد و منظم آب، کاهش تعداد کارکنان، حفظ سلامتی و ایمنی، رعایت مسائل زیست محیطی، کاهش زمان تعمیرات و تمیز کاری و کاهش حجم و طراحی استخر بر اساس کارایی اقتصادی مورد توجه قرار دهد.

استخر ها در تمام ساعات روز و تمام روزهای سال باید تحت شرایط شدید ایمنی و بهداشتی کارکنند. به علاوه مواد ساختمانی استخر در مجاورت رطوبت و مواد شیمیایی قرار دارند، درنتیجه طراحی باید با دقت صورت گیرد و از مواد ساختمانی با مشخصات مناسب استفاده گردد.

استخرهای شنا به چند دسته تقسیم بندی می شوند. می توان به استخرهای داخل سالن یا استخرهای روباز، مستطیلی شکل یا بدون شکل منظم، با و بدون سیستم گرمایشی و همین طور به صورت مستقل یا به صورت واحدی از یک مجموعه بزرگ تر اشاره کرد.

در طراحی اولیه استخر موارد مهمی باید در نظر گرفته شوند که عبارت اند از:

اهداف ورزشی، مانند تاثیر ساخت استخر در افزایش مشارکت مردم در ورزش و امکان ایجاد رقابتهای منطقه ای.
هماهنگی با اهداف کلی ورزشی- تفریحی منطقه
مخاطبان مجموعه
تاثیر بر امکانات موجود

نمونه ای از سوالاتی که طراح باید از خود بپرسد عبارتند از:

استفاده کنندگان اصلی چه افرادی هستند؟
نوع و اندازه استخر مورد نیاز؟
تعداد حداکثر افرادی که از استخر استفاده خواهد نمود؟
آیا از استخر در مسابقات رسمی استفاده خواهد شد؟
آیا امکانات تماشاگران باید در نظر گرفته شود؟

در بلندمدت درآمد اغلب استخرهای عمومی در بهترین حالت کمتر از مقداری است که بتوانند بدون کمکهای دولتی جوابگوی مخارج آن باشند. در مورد استخرهای خصوصی در هنگام طراحی استخر باید به هزینههای ساخت و بهره برداری و صرفه اقتصادی استخر توجه داشت. یک گزینه مناسب برای افزایش صرفه اقتصادی استفاده همزمان استخر در بخش درمانی و تناسب اندام است که مخارج اولیه اضافی اندکی دارند.

تحلیل اقتصادی از قدم های اساسی در هنگام طراحی استخر است که باید به طور صحیح ارزیابی شود. علاوه بر هزینههای ساخت، نگهداری، تعمیرات و موارد پیش بینی نشده را در هنگام طراحی اولیه باید مد نظر قرار داد.

ظرفیت استخر

در مراحل اولیه طراحی استخر، حداکثر تعداد افرادی که ممکن است به طور همزمان از استخر استفاده نمایند باید تخمین زده شود. از ساده ترین موارد مانند تعداد اتاقهای تعویض لباس تا موارد پیچیدهتر مانند تعیین ظرفیت تصفیه آب از تخمین این تعداد تاثیر خواهند گرفت. برآیند این موارد در تعیین فضای مورد نیاز برای ساخت اثرگذار خواهد بود. معمولا ظرفیت استخر بر اساس تعداد واحدهایی که استخر را تشکیل می دهد بیان میشود. توصیه می شود هر واحد در تمرینات برنامه ریزی نشده ۳ متر مربع مساحت داشته باشد به این معنی که استخر ۸.۵ × ۲۵ مساحت کل استخر برابر ۲۱۲ متر مربع است که برابر ۷۱ واحد میشود. واضح است که بر اساس نوع تمرینات برگزار شده و نحوه استفاده از استخر این مقدار متفاوت خواهد بود.

مکان یابی

قبل از انتخاب نهایی محل ساخت استخر باید برخی مسائل مانند قابلیت دسترسی، بازار بالقوه و خواسته های کاربران مورد توجه قرار گیرد. همچنین برخی مسائل مهم دیگر نیز در ادامه بیان شده است.

فضای مورد نیاز برای طرح فعلی و توسعه در آینده
محدوده فضا، شکل و حاشیه های آن و تاثیر آن ها بر جلوه بصری ساختمان
جنس خاک محل و ظرفیت تحمل آن، عمق آب های زیرزمینی و به خصوص در مورد تعامل استخر با ساختمانهای مجاور
قابل دسترس بودن به صورت پیاده، ماشین، دوچرخه، حمل و نقل عمومی و اورژانس
مکانهای پارک برای کارمندان و مشتریان
تعامل با مراکز ورزشی و توانبخشی موجود

پس از این مرحله، برای طراحی نقشه مجموعه استخر باید به موارد زیر توجه کرد.

ورودی اصلی باید از محل ورود عابران پیاده و افراد با وسایل نقلیه کاملا مشخص باشد، در صورتی که این امکان وجود نداشته باشد باید با تابلوهای راهنما آن را مشخص نمود.
راه های عبوری عابران باید کاملا مشخص باشد و از راه های عبور و مرور وسایل نقلیه مجزا باشد.
راه ها باید بر اساس ایمنی طراحی شوند و از ایجاد تقاطع و چرخش خودداری شود.
در راه های طولانی و بیش از ۵۰ متر مکانهایی برای نشستن در نظر گرفته شود.
برای افراد با محدودیت فیزیکی مانند افراد ویلچری باید مواردی مانند نزدیکی پارکینگ به درب ورودی را لحاظ نمود.
مکان دسترسی برای نگهداری و خدمات از پارکینگ عمومی مجزا باشد.
اتاق کمکهای اولیه مشخص باشد و توسط ماشین اورژانش قابل دسترسی باشد و در های آن برای ورود برانکارد به اندازه کافی بزرگ باشد.
حفظ امنیت با ایجاد پارکینگ عمومی مناسب و طراحی مسیر رفت و آمد افراد پیاده به دور از مکانهای بدون دید و پوشیده.
مشخص کردن پارکینگها، محل های دور زدن و محل ورود به مسیرهای عریض.
استفاده از درختان و گیاهان برای جلوگیری از ورود نور شدید خورشید به استخر.

ساختمان استخر

ساختمان استخر شنا باید در نگاه اولیه جذاب به نظر برسد تا قادر به جذب مخاطب باشد. جایگاه ساختمان در محوطه و نماسازی اطراف آن اهمیت زیادی دارد. روشنایی چراغها و علائم میتوانند به بهتر شدن شکل ظاهری کمک کنند. همچنین قسمت خارجی ساختمان باید توسط کارکنان قابل مشاهده و دسترسی باشد. علاوه بر شکل هندسی، رنگ و جنس مواد هم بر رضایت مخاطب تاثیر میگذارند.

استفاده از مواد شفاف و شیشهها در افزایش کیفیت فضای استخر و محیط های استراحت تاثیر میگذارند، اما باید به حفظ حریم اشخاص توجه داشت. فضای استخر دارای دما، رطوبت و موارد شیمیایی است بنابراین بهتر است فضاهای مجموعه از هم جدا شوند.

محوطه ورودی

محوطه ورودی باید فضای کافی را برای رفت و آمد افراد، مشاهده اعلامیهها و انتظار افراد در هنگام اوج شلوغی تامین کند. ممکن است در مواقع اوج شلوغی به فضاهای مدیریت شده احتیاج باشد. محوطه ورودی بهتر است شامل موارد زیر باشد:

مسیرهای ورود و خروج مشخص و آسان
راهرو برای کاهش اتلاف انرژی با سطح با قابلیت تمیز شوندگی
باجه مراجعان ثابت و یا متحرک
مسیر مشخص از درب ورودی به اتاق های تعویض لباس
درهای اتوماتیک
ارائه اطلاعات در مورد ساعات کار و زمانهای تمرینات
در اختیار قرار دادن تلفن عمومی در اختیار مراجعان
نصب تابلوهای اعلانات برای معرفی خدمات ارائه شده

باجه مراجعان

موقعیت و نقشه باجه مراجعان اهمیت زیادی دارد و ظاهر و نورپردازی آن بر کل مجموعه اثر گذار است. دو موقعیت کلی برای مکان باجه وجود دارد:

جزیره ای

در وسط ساختمان فضای بیشتری را اشغال میکند و ممکن است باعث سردرگمی مراجعان شود. در عین حال می تواند هم به بخش استخر و هم به بخش های غیر آبی ارائه خدمات کند.

کنار دیوار

از یک طرف به فضای ورودی و از طرف دیگر به دیوار متصل است و معمولاً در کنار دفاتر یا فروشگاه قرار دارد. این نوع نقشه برای مواردی که مراجعان زیادی ندارد و مسئول باجه می تواند برای مدتی باجه را ترک نماید، مناسب است.

سالن استراحت

سالن استراحت معمولا در نزدیکی در ورودی قرار می گیرد و می توان استخر را از آن جا مشاهده کرد. محل استراحت باید در مسیر رفت و آمد اصلی قرار بگیرد تا بتواند باعث جذب مراجعان و همین طور افرادی که در حال ورود یا خروج هستند گردد. اندازه و ابعاد محل استراحت به موارد زیر بستگی دارد:

تعداد افرادی که در زمان اوج شلوغی از آن جا استفاده خواهند کرد.
موقعیت ساختمان استخر، آیا درساختمان های اطراف فضاهای استراحت به اندازه کافی وجود دارد؟
خدمات ارائه شده چه مواردی را شامل می شود؟
موقعیت های جذب اسپانسر

در هنگام طراحی باید مواردی را در نظر داشت که عبارت اند از:

صرف نظر از اندازه محل استراحت فضای کافی، باید حداقل دو یا سه دستگاه فروش اتوماتیک وجود داشته باشد.
برای حفظ بهداشت در فضاهای پر رفت وآمد جنس کف باید از جنسی انتخاب شود که قابلیت تمیز شدن آسانی داشته باشد.
میزها و صندلی ها طوری قرار بگیرند تا فضای کافی در اختیار مراجعان قرار گیرد و استخر هم از آن جا قابل مشاهده باشد.

محل استراحت میتواند به صورت یکپارچه با استخر باشد یا توسط جدار شیشه ای جدا شود. جدا کردن توسط جدار شیشه ای می تواند از ورود سر و صدا به استخر و همین طور ورود رطوبت و بو از استخر به محل استراحت جلوگیری کند.

سالن استخر

شکل مقطع ساختمانی و ارتفاع استخر و فضاهای نزدیک با آن اهمیت زیادی دارند. تعدادی از انواع سقف عبارتند از:

سقف شیب دار ساده
سقف با انحنا که بالاترین نقطه سقف در بالای وسط عرض استخر قرار دارد.
سقف با شیب یکطرفه یا سقف کج
سقف صاف

پنجره بندی

نور طبیعی خورشید میتواند روشنایی و شفافیت را به آب بدهد اما باید کنترل شده باشد. شیشه بندی در سقف میتواند باعث ورود نور و تابش آن به دیواره ها شود و استخر را روشن کند در حالی که از ورود گرمای اضافی و نور خیره کننده جلوگیری می کند. پنجره هایی که در نقاط نادرست نصب شوند اکثراً باعث ایجاد نور خیره کننده شده و سطح آب به صورت آینه مشاهده میشود.

در زمستان یا در مواقعی که زاویه تابش خورشید بسیار پایین است مانند صبح و غروب، کنترل نحوه تابش نور به داخل استخر مشکل است و مشاهده سطوح پایین تر آب را مشکل میسازد، این مساله می تواند در فعالیت افراد نجات غریق ایجاد مشکل کند. در استخرهایی که دارای امکانات تماشاچی هستند بازتاب مستقیم نور ممکن است باعث ایجاد ناراحتی در محل استقرار تماشاچیان شود. در طراحی پنجرهها به نکات زیر توجه کنید.

پنجره بندی را در جهت شمالی در طول استخر بههمراه نورگیرهای سقفی محدود کنید.
برای کنترل تابش نور از درختان و گیاهان همیشه سبز استفاده کنید.
در مورد امکان از سیستم های خودکار پرده اندازی که تابش ورودی را به صورت خودکار تنظیم می کنند استفاده کنید.
از شیشه های دوجداره با پرده اتوماتیک متصل به حسگر نوری استفاده کنید.
از نورپردازی در زیر آب استخر استفاده کنید

نور پردازی مصنوعی

نور پردازی مصنوعی و طراحی رنگ بر شرایط محیطی و منظره آب تاثیر می گذارند. در صورت امکان چراغها باید در بالای کناره استخر نصب شوند تا دسترسی به آن ها آسانتر باشد. جهت گیری چراغها باید طوری تنظیم شود که از تابش مستقیم و خیره کننده به داخل استخرجلوگیری شود. نورپردازی از بالا به نور پردازی مستقیم ترجیح داده می شود، زیرا نورپردازی از بالا باعث پخش یکنواخت نور می شود.

نورپردازی توسط چراغهای زیرآب دارای مزایایی می باشد که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:

افزایش زیبایی منظره استخر به خصوص در شب.
بهبود سطح دید در زیر آب
افزایش ایمنی استخر

در استخرهای عمیق مانند استخرهای شیرجه، برای روشن شدن کف استخر باید چراغ نصب کرد. استفاده از رنگهای روشن، به خصوص در دیوارهای نزدیک استخر به بهبود فضای کلی کمک می کنند.

موقعیت و محل مناسب استخر خانگی

محل مناسب برای استخر در باغ‌ها و ویلاها باید دارای ویژگی های زیر باشد:

در برابر باد حفاظ داشته باشد.
از آشپزخانه و محل نشیمن داخل خانه قابل دید باشد.
امکان دید و نظارت بر کودکان در حال شنا وجود داشته باشد.
درختان برگ‌دار و گیاهان بوته‌ای نزدیک به استخر وجود نداشته باشد و فاصله گیاهان تا استخر به گونه‌ای باشد که از افتادن برگ‌ها و علف‌ها در داخل استخر جلوگیری شود.
اطراف استخر، دور تا دور آن مسیری برای قدم‌زدن و عبور در نظر گرفته شود.
حداقل عرض استخر از ۲/۲۵ کمتر نباشد.
حداقل طول برای حرکت شناگر برابر با ۱/۵متر به علاوه طول بدن انسان ‌باشد.

نکات ساختاری استخر

اگر سطح آب آرام و راکد باشد، لایه اشباع تبخیر آب درست در بالای سطح آب استخر ایجاد می‌شود. در این حالت اتلاف تبخیر آب به حدود صفر می‌رسد. بنابراین جریان هوا و سیستم تهویه نباید سکون سطح آب را برهم بزنند.
از بین بردن رطوبت فضای استخر به وسیله سیستم تهویه بسیار پرهزینه است، اما این امر بسیار ضروری و مهم است. اگر میزان رطوبت و تبخیر آب بیش از ۷۰ درصد باشد، در این حالت هر پل حرارتی کوچکی می‌تواند ظرف مدت کوتاهی موجب آسیب ساختاری در استخر شود.
تجهیزات تهویه هوا می‌توانند شامل سیستم تهویه هوای تازه یا هوای مختلط باشد که به وسیله کانال‌های تعبیه شده در سقف و کف استخر انجام می پذیرد. در این روش جریان هوا در پایین‌ترین حد خود نگه داشته می‌شود تا از ایجاد کوران جلوگیری شود.
یکی از رایج‌ترین طرح‌های ساختاری استخر، استخرهایی هستند که در برابر تمامی هواها و بادها عایق باشد. این کار به وسیله پنل‌های شیشه‌ای به کار رفته در سقف و دیوارها صورت می گیرد.
فضای استخر حداقل باید دارای دوش، توالت، سکویی که روی آن حداقل دو صندلی برای استراحت جا بگیرد باشد.
طرح کلی استخر به گونه‌ای باشد که فضایی به اندازه حداقل ۱۰متر مربع برای اتاق تجهیزات و دیگ بخار در نظر گرفته شود.
لازم است دور تا دور استخر یک گذر زیرزمینی قابل دسترس و کانال‌هایی به منظور قرارگیری لوله‌ها و تجهیزات تاسیسات، مجراهای تهویه، امکان بررسی نشت آب و تجهیزات وجود داشته باشد.

تجهیزات استخر

گرم کردن استخر می‌تواند به وسیله رادیاتورها، انتقال دهنده‌ها و هدایت‌کننده‌های گرما که به سیستم تهویه متصل می‌باشد و یا کلکتورهایی که از انرژی خورشیدی استفاده می کنند انجام شود.
پوشش‌‌های سطح استخر می‌تواند از کاشی‌های سرامیکی، موزاییک‌های شیشه‌ای و یا استفاده از سیمان‌ و رنگ‌های ضد آب باشد.
کفپوش بخش‌های اطراف استخر از جنس سرامیک، سنگ و یا سایر مصالح مقاوم در برابر آب باشد.
می‌توان برای پوشش کف اطراف استخر از فرش‌هایی که قابلیت جذب آب را دارند و مناسب برایسطوح عایق‌بندی شده است استفاده کرد. این کف‌پوش‌ها در راحتی بیشتر، آکوستیک کردن و عایق‌بندی بهتر سالن در برابر صدا نیز موثرند.
لبه استخر به یک سیستم کف‌گیر- تصفیه کننده سطح آب یا کنال‌های موج‌گیر- سرریز نیاز دارد تا عمل تصفیه و گردش مجدد آب به استخر را انجام دهد.
طراحی شبکه فاضلاب و آبرو در عمیق‌ترین نقطه استخر، سیستم جریان مخالف شنا و روشنایی و نورپردازی در زیر آب نیز لازم است. تمامی موارد باید با درز بندی مناسب و بدون نشت آب اجرا شوند.
فضای استراحت اطراف استخر، بزرگ و راحت و دارای صندلی و کمدهایی برای گذاشتن وسایل باشد.